ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

Η ζωή κυλά. Ο κόσμος προοδεύει. Η επiστήμη καλπάζει. Μέσα σε έναν αιώνα έχουν ανατραπεί τα πάντα. Στην ιατρική φθάσαμε σε ανέλπιστα μέχρι τώρα επίπεδα, ειδικά από άποψη θεραπευτικής. Ωστόσο, τα προγράμματα σπουδών στις ιατρικές σχολές ελάχιστα έχουν μεταβληθεί το μεγάλο αυτό χρονικό διάστημα. Ο τρόπος διδασκαλίας των φοιτητών και των γιατρών γενικώς είναι περίπου ίδιος με ό,τι πριν 60, 70 ή και 80 χρόνια πίσω. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από διεθνή στοιχεία. Οι ιατρικές σχολές προσπαθούν να επιφέρουν αλλαγές αλλά μάλλον ανεπιτυχώς .

Η ιατρική επιστήμη έχει γεωμετρική πρόοδο μέσω της τεχνολογίας. Αυτό όμως κάνειπολλούς να ξεχνούν ότι η ιατρική είναι κοινωνική επιστήμη και δεν είναι η τεχνολογία που θέτει τις διαγνώσεις και καθορίζει τις θεραπείες. Είναι οι γιατροί που χρησιμοποιούν την τεχνολογία ως εργαλείο και μόνον. Οι γιατροί είναι αυτοί που με την κριτική τους σκέψη θα καθοδηγήσουν τα διαγνωστικά και θεραπευτικά βήματα. Χρησιμοποιώντας φυσικά την τεχνολογία. Αλλά οι γιατροί χρησιμοποιούν και γνώσεις πέραν της τεχνολογίας. Χρησιμοποιούν το μυαλό τους. Η ιατρική είναι κατ ́εξοχήν επιστήμη σχέσεων. Σχέσεις γιατρού-ασθενούς, γιατρού-γιατρών, γιατρού – άλλων επιστημόνων, γιατρού-νοσηλευτικών ιδρυμάτων. Είναι σχέσεις μεταξύ γιατρού και οικογένειας. Η δημιουργία και η καλλιέργεια τέτοιων σχέσεων είναι σημαντική για τη θεραπεία ενός ασθενούς. Και αυτό πρέπει να το διδάσκονται οι νέοι γιατροί και να το αναπτύσσουν. Η ψυχική σφαίρα ίσως είναι ο ισχυρότερος παράγοντας θεραπείας (ή και νόσησης ενίοτε). Ας μην ξεχνάμε ότι όσο πιο πολλά χρόνια ασκεί την ιατρική ο γιατρός τόσο καλύτερος γίνεται αυτός. Απλά γιατί αποκτά εμπειρία. Αν δεν υπήρχε αυτή η εμπειρία, τότε οι νέοι γιατροί μαθαίνοντας την τεχνολογία και μόνον, θα έπρεπε να είναι οι καλύτεροι γιατροί. Δεν θα χρειαζόταν τίποτε άλλο. Δεν είναι όμως έτσι. Με βάση το παλαιό δόγμα ότι αν ένας νοιώθει άρρωστος τότε έχει νόσο, ο γιατρός θα έπρεπε να βρει τη νόσο. Η νόσος υπάρχει στο σώμα, άρα πρέπει να ψάξει εκεί. Όμως σήμερα γνωρίζουμε καλά ότι πέραν του δόγματος αυτού υπάρχει και το συναίσθημα, η ψυχή, η ψυχική σφαίρα. Οι γιατροί αποκτούν εμπειρία με τους όρους αυτούς μέσω των σχέσεων. Ο κάθε ασθενής δεν είναι ένα ακόμη νούμερο που θα το βάλουμε στον υπολογιστή και θα μας θέσει τη διάγνωση. Πολλές φορές δεν αρκεί η λήψη του ιστορικού και η εξέταση ενός ασθενούς. Χρειάζεται γνώση αυτού καθαυτού του ατόμου, της οικογενειακής κατάστασης, του συναισθηματικού του υπόβαθρου.

Αυτό σημαίνει προσωπο-κεντρική ιατρική.

Κάτι διαφορετικό από τη νοσο-κεντρική ιατρική. Ωστόσο, είναι φανερό ότι όλα αυτά, ελάχιστα διδάσκονται σήμερα στις ιατρικές σχολές.

Πολλές φορές οι άνθρωποι νοιώθουν άρρωστοι όταν δεν επιτυγχάνεται κάποιος σκοπός τους ή όταν εκτρέπεται η πορεία τους από αυτά που περίμεναν. Κάθε άνθρωπος λειτουργεί διαφορετικά. Συνεπώς η ίδια νόσος μπορεί να εκφράζεται αλλεοτρόπως σε κάθε άνθρωπο. Άρα ίσως να θέλει και διαφορετική αντιμετώπιση. Η ίδια νόσος.

Να σημειώσω ότι μετέχοντας στην εξεταστική επιτροπή για χορήγηση ειδικότητας επί εξαετία, ουδέποτε άκουσα ερωτήσεις που να στοχεύουν και να διερευνούν την ικανότητα του εξεταζομένου στον τομέα αυτό. Ουδέποτε άκουσα να περιγράφεται ένα περιστατικό και να ζητείται από τον εξεταζόμενο γιατρό να αναλύσει την ψυχοκοινωνική προσέγγιση του αρρώστου. Ίδιες κλασικές τυπικές ερωτήσεις για αίτια και συμπτώματα κοινών νοσημάτων, ή για σπάνια έως εξαιρετικά σπάνια νοσήματα, που είναι αμφίβολο αν ο γιατρός θα τα συναντήσει έστω και μια φορά στη ζωή του.

Το βιβλίο μπροστά και αν ο γιατρός ξεχνούσε ένα δυο συμπτώματα, ο εξεταστής φώναζε: μα εδώ γράφει και άλλα. Μια φορά συνέβη και το εξής αμίμητο: εξεταστής ρωτούσε μια απολύτως εξειδικευμένη γνώση. Κανείς φυσικά δεν απάντησε. Ένας τόλμησε και ρώτησε «που το γράφει αυτό που ρωτάτε κ. καθηγητά;». Η απάντηση «Μα η εφημερίδα -Το Βήμα- είχε δύο σελίδες προχθές την Κυριακή. Δεν το διαβάσατε;» Αντιληπτόν; Ο υποψήφιος όφειλε να διαβάσει εφημερίδα δυο μέρες πριν τις εξετάσεις για μια εξέλιξη της ειδικότητας του εξεταστή που όμως ακόμη ήταν υπό έρευνα.

Τον εξεταστή δεν τον ένοιαζε αν ο υποψήφιος γνώριζε την αμυγδαλίτιδα, ή τη διαχείριση μιας θετικής Mantoux, ή την προσέγγιση ενός παιδιού που δεν μιλάει από όταν γεννήθηκε το αδελφάκι του. Ή πως θα διερευνήσει ο γιατρός έναν έφηβο που ξαφνικά παρουσιάζει περίεργα συμπτώματα μη αποδιδόμενα οργανικώς πουθενά. Ποτέ εξεταστής δεν ρώτησε τέτοια πράγματα.

Είναι ενδιαφέρουσες δυο περιπτώσεις:

- Έφηβος με περίεργη συμπτωματολογία, ασαφή, χωρίς εντοπισμό οργανικό. Γυρίζει από γιατρό σε γιατρό, κάνει πλήθος εξετάσεων και λαμβάνει περίεργα φάρμακα, τίποτε. Κάποιος γιατρός τον απομόνωσε και με μια απλή συζήτηση διαπίστωσε ότι ο έφηβος ήταν ερωτευμένος, χωρίς ανάλογη ανταπόκριση. Χρειάστηκε άλλη μια διεξοδική συζήτηση και τα προβλήματα λύθηκαν.

- Έφηβος, με ουρογεννητική λειτουργική διαταραχή. Πάμπολλες εξετάσεις, πάμπολλα φάρμακα, ακόμη και φυτικά (ομοιοπαθητικά;) προϊόντα. Τελική διάγνωση ουρολόγου, χρόνια προστατίτιδα. Και στην περίπτωση αυτή κατ ́ ιδίαν συζήτηση έδειξε προβλήματα συνειδησιακά στη σχέση με μια κοπέλα. Εκτενής συζήτηση, διαχείριση των συναισθημάτων και απόλυτη διαβεβαίωση ότι δεν υπάρχει οργανικό αίτιο, έλυσε το πρόβλημα του νεαρού.

Δεν νομίζω ότι διδάσκονται επαρκώς τέτοιες καταστάσεις κατά την φοίτηση ή και την ειδίκευση των γιατρών (εξαιρούνται οι ψυχιατρικές ειδικότητες). Και όμως οι γιατροί συχνά αντιμετωπίζουν ανάλογους ασθενείς. Είναι λάθος, να ελέγχεται μόνον η μία πλευρά του ανθρώπου, η υλική-σωματική και να παραγνωρίζεται η άλλη, η ψυχική. Οι δύο αυτές υποστάσεις είναι αδιαίρετες, αλληλεπιδρούν και δεν μπορούν να διαχωρισθούν, όσο κι αν προοδεύει η τεχνολογία.

Το επόμενο βήμα στην ιατρική εκπαίδευση είναι να εφαρμοστούν τα δεδομένα αυτά ως ιατρική παιδαγωγική. Ένα ιατρικό πρόγραμμα σπουδών πρέπει να παρέχει κεντρικές γνώσεις για τον άνθρωπο σαν σύνολο. Πέραν των ανατομικών και φυσιοπαθολογικών γνώσεων, να εξασφαλίζει γνώσεις για την προσωπικότητα, τη λειτουργία και τη λειτουργικότητα με την οποία κινούνται οι άνθρωποι στη ζωή τους και στην κοινωνία. Μόνον έτσι οι γιατροί θα επιτελούν σωστά το λειτούργημα τους εις όφελος των ασθενών τους .

** Τα ενυπόγραφα άρθρα και οι απόψεις που εκφράζονται δεσμεύουν τον συγγραφέα τους.