Νίκος Περσιάνης, Σάββας Σαβουλλάς Παιδίατροι
[ Σύντομη ανασκόπηση της φροντίδας των παιδιών της Ιατρικής και Παιδιατρικής στην Κύπρο και Ελλάδα από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τις μέρες μας.]
Φαίνεται ότι η συμβολή των Παιδιάτρων στην καλή υγεία των παιδιών δεν αφορά μόνο της μέρες μας αλλά αρχίζει από πολύ παλιά.
Ηδη από την αρχαιότητα γνωρίζουμε πως υπήρχαν ιατροί στην Κύπρο όπως φαίνεται και από το Ασκληπιείο στην Πάφο που βρέθηκαν πήλινες θερμοφό-ρες, καθώς και σε τάφους στην Αμαθούντα όπου βρέθηκαν οδοντιατρικά εργαλεία και λαβίδες.
Οι Έλληνες κατά την αρχαιότητα στις διάφορες περιοχές που κατοικούσαν, όπως Κύπρος, Σικελία, Μικρά Ασία αναγνωρίζονταν σαν αδέλφια λόγω της κοινής γλώσσας, θρησκείας και ηθών παρά τις διαλεκτικές διαφορές και συγχρόνως διαχώριζαν και έβλεπαν σαν ξένους τούς άλλους λαούς τους οποίους ονόμαζαν βάρβαρους.
Έτσι βλέπουμε την οικογένεια στην αρχαία Ελλάδα να είναι πατριαρχική και
να αποτελεί το θεμέλιο της κοινωνικής δομής. Ο πατέρας είχε μεγάλη εξουσία πάνω στα παιδιά. Σε σχέση με τον πατέρα ο γιος είχε καθήκοντα αλλά όχι δικαιώματα και παρέμενε κύριος του γιου του μέχρι την ενηλικίωση του, το 18ον έτος που εγγραφόταν και στο Δήμο. Όσον αφορά την θυγατέρα του παρέμενε κύριος της κόρης του μέχρι να την παντρέψει.
Μόλις γεννιόταν το νεογνό το αλάτιζαν και το έπλεναν με χλιαρό νερό που το έλεγαν χύτλα. Οι γιατροί της εποχής απέτρεπαν το μπάνιο με κρύο νερό γιατί μπορούσε να προκαλέσει σπασμούς και μερικές φορές θάνατο. Το άλειφαν με λάδι και το τύλιγαν με ταινίες από μάλλινο ύφασμα που περιέβαλλε ακόμα και το κεφάλι. Έπειτα τύλιγαν το νεογνό με σπάργανα για να μην παραμορφωθούν τα μέλη του σώματος του.
Σχετικά με τα λίκνα ο Αριστοτέλης γράφει ότι δεν ήταν πολύ συχνή η χρήση τους κατά τα πρώτα χρόνια. Τα λίκνα κατασκευάζονταν συνήθως από ξύλο ιτιάς και είχαν σχήμα υποδήματος. Η συνήθεια να κουνάνε τα βρέφη ήταν γενική και τα κοίμιζαν με νανουρίσματα. Τα βαυκαλήματα ήταν διάφορες ωδές που έψαλλαν οι τροφοί ή οι μητέρες καθώς κουνούσαν τα βρέφη τους για να αποκοιμηθούν.
Ο πατέρας παρουσίαζε το παιδί την Τρίτη ημέρα, εορτή των Απατουρίων και ορκιζόταν ότι το παιδί ήταν δικό του από την νόμιμη σύζυγο του, που κατάγεται από οικογένεια δημοτών, την οποία παντρεύτηκε νόμιμα. Ακολουθούσε ψηφοφορία για την αποδοχή του παιδιού στη φατρία και γραφόταν στο ληξιαρχείο αποκτώντας έτσι δικαιώματα κληρονόμου. Την δέκατη ημέρα ακολουθούσε άλλη γιορτή κατά την οποίαν έδιναν το όνομα στο νεογέννητο. Οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν ονόματα οικογενειακά ή της φυλής. Έτσι το παιδί μαζί με το βαπτιστικό του, συνήθως για τα πρωτότοκα αγόρια ήταν αυτό του παππού, έπαιρνε και το όνομα του πατέρα π.χ. Σωκράτης Σωφρονίσκου. Στην Αθήνα πολλοί είχαν επώνυμα αλλά αυτά ήταν παρατσούκλια ή συνδέονταν για το επάγγελμα για το οποίο προοριζόταν. Για να αποφύγουν την συνωνυμία πολλές φορές πρόσθεταν και τρίτον όνομα της πόλης πχ. Σωκράτης Σωφρονίσκου Αθηναίος. Μετά από όλα αυτά παρακάθονταν όλοι σε γεύμα εξ’ ου και η φράση «δεκάτην θύειν, δεκάτη εστιάν». Οι συγγενείς που ήταν καλεσμένου στο συμπόσιο έφερνα δώρα του παιδιού, κυρίως φυλακτά και παιγνίδια
Ο θηλασμός ήταν όπως είναι φυσικό η πρώτη τροφή του νεογνού και όταν η μητέρα αδυνατούσε να θηλάσει την αντικαθιστούσε η τροφός ή τίτθη. Τίτθη του Οδυσσέα υπήρξε η Ευρύκλεια, ενώ του Μεγάλου Αλέξανδρου η Ιανίκη. Ο Πλούταρχος στο έργο του περί παίδων αγωγής συστήνει να γίνεται επιλογή για τις τροφούς ώστε να μην είναι όποιες τύχει αλλά διαλεχτές και αξιόλογες.
Ένας από τους ιατρούς αυτούς ήταν και ο Απολλώνιος ο Κιτιευς (Α αιώνας π.Χ) ο οποίος μαθήτευσε χειρουργική στη Αλεξάνδρεια και ανήκε στην εμπειρική σχολή.
Ο Απολλώνιος ο Κιτιεύς έγραψε πολλά έργα όπως το <<θεραπευτικά, περί επιληψίας και το περί άρθρων>>το οποίο έγραψε κατ’ εντολή του Πτολεμαίου αδελφού του Πτολεμαίου του Αυλητού που βασίλευε στην Κύπρο από το 81 -58πχ.
Στα Ρωμαϊκά χρόνια ανάμεσα σε πολλές εξέχουσες φυσιογνωμίες που ήρθαν στη Κύπρο (ο Ρωμαίος ρήτορας Κικέρων, ο απόστολος Παύλος και άλλοι) ήρθε και ένας από τους μεγαλύτερους ιατρούς της αρχαιότητας, ο Γαληνός. Ο Γαληνός επισκέφθηκε την Κύπρο δύο φορές μεταξύ 164-167μ.Χ. Όπως αναφέρει ο ίδιος στο έργο του <<περί απλών φαρμάκων κράσεως και δυνάμεως >>:( <<…δια τούτο τσιγαρούν ές Λήμνο και Κύπρο και την Παλαιστίνη, Συρίαν εσπούδασα πορευθείς των φαρμάκων τούτων πολύ πλήθος εις όλον εμαυτού παραθέσθαι τον βίον….>>) με μόνο σκοπό την μελέτη των μεταλλικών φαρμάκων, δηλαδή εκείνων που βγαίνουν από μεταλλικές πηγές. Όπως ο ίδιος αναφέρει <<Ώσπερ ούν εις Κύπρον ένεκα των εν αυτή μετάλλων…..>> τα μέταλλα της Κύπρου τουλάχιστον από φαρμακευτικής άποψης ήταν τα πιο ονομαστά και περιζήτητα.
Μετά την χρυσή εποχή των ελληνιστικών χρόνων η ιατρική παρουσίασε σταδιακή παρακμή. Οι μεγάλες επιδημίες της εποχής όπως της ευλογιάς του Κυπριανού το 251-260 μ χ και η αδυναμία της ιατρικής να προλάβει ή να σταματήσει τις επιδημίες είχε σαν αποτέλεσμα οι απελπισμένοι άνθρωποι να ζητούν βοήθεια από υπερφυσικές δυνάμεις, παραμερίζοντας τα κλασσικά ιατρικά και φιλοσοφικά συγγράμματα. Για να θεραπευτούν οι άρρωστοι πολλές φορές ανέθεταν τις ελπίδες τους στο θεό και χρησιμοποιούσαν προσευχές, παρακλήσεις και λιτανείες. Επίσης πολλοί άρρωστοι κατέφευγαν στα μοναστήρια για να προμηθευτούν φάρμακα ή για να θεραπευτούν.
Την περίοδο του Βυζαντίου λίγοι ήταν οι γιατροί που καταξιώθηκαν. Αναφέρεται ο Ορειβάσιος 325-403μχ που γεννήθηκε στην Πέργαμο και μαθήτευσε στη Κύπρο με δάσκαλο τον Ζήνωνα. Μετά τις ιατρικές του σπουδές εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου έγινε ο προσωπικός ιατρός του Ιουλιανού του Παραβάτη.
Όπως σε άλλες χώρες της περιοχής μας (Ελλάδα Συρία Παλαιστίνη, Νότιος Ιταλία )έτσι και στην Κύπρο, ο άνθρωπος πίστευε πως οι θεοί ήσαν οι προστάτες της υγείας και της νόσου.
Οι ιαματικοί θεοί αναφέρονται στα αρχαία αντικείμενα και παριστάνονται με αγάλματα.
Μερικά από αυτά:
- Ο Απόλλων ο Μελάνθιος αναφέρεται σε επιγραφή που βρέθηκε στην Πάφο (Αμαργέττη)
- Η Παφία Αφροδίτη αναφέρεται σε επιγραφή που βρέθηκε στην Πάφο.
- Ο Ασκληπιός. Μαρμάρινο άγαλμα που βρέθηκε στη Σαλαμίνα που στη μία πλευρά του υπάρχει το φίδι και στην άλλη το Ιπποκράτειο σώμα.
- Η Υγεία. Μαρμάρινο άγαλμα βρέθηκε στη Σαλαμίνα
- Η Αστάρτη (η έγκυος θεά). Βρέθηκαν πολλά είδωλα στον ναό της Αστάρτης στο Κίτιο.
- Ο Σέραπις και η Ίσις λατρεύονταν στους Σόλους.
- Πολλά πήλινα ειδώλια της Αρχαϊκής περιόδου 600 π.Χ.
- Χειρουργικά εργαλεία της Αρχαικής και Κλασσικής περιόδου.
- Ένα πήλινο ειδώλιο του 6π.Χ. αιώνα που παριστάνει τον τοκετό.
- επιγραφή του Ιδαλίου που βρίσκεται στην Εθνική βιβλιοθήκη του Παρισιού, αναφέρει τον Ονάσιλον ως στρατιωτικό ιατρό.
Συνέσιος ο Κύπριος, Διαγόρας ο Κύπριος, Απολλοδώριος ο Κιτιεύς, Απολλωνίδης ο Κύπριος, Απολλώνιος ο Κιτιεύς, Αριστοκράτης Αρτεμίδωρος Λεωνίδας Σκυθίνου και άλλοι.
Οι πρώτες Ιατρικές σχολές αναφέρονται αυτές του Σολέρνο τον 9ον αιώνα και στη συνέχεια η σχολή του Μοντπελιέ το 1220 όπου δίδασκαν Ιατρική στην Ελληνική και στην Αραβική γλώσσα.
Στη χώρα μας υπάρχουν σποραδικές αναφορές για την ιατρική στην Κύπρο το μεσαίωνα. Κατά την εποχή αυτή τον τίτλο << μάστρε>> τον είχανε εκτός από τους τεχνίτες, και οι ιατροί. Αναφέρονται από τα χρονικά του Λεόντιου Μαχαιρά (14ος αιώνας μ.Χ) .,οι μάστρε Αντώνης τα Περγαμο, ο μάστρε Τζουαν Συνκριτικός, ο μάστρε Γκυ, ο μάστρε Παρτελεμέν και άλλοι.
Οι χειρότερες επιδημίες που συνέβησαν στην Κύπρο όπως αναφέρονται στα χρονικά του Μαχαιρά ήταν οι εξής:
- 1348: Επιδημία που προκάλεσε τον θάνατο στους μισούς κάτοικους του νησιού (..έπεψεν ο θεός θανατικόν μέγαν δια τας αμαρτίας μας…)
- 1363: Άλλη επιδημία
- 1363: Επιδημία στα παιδιά πιθανότατα Διφθερίτιδα (…Ήλθεν άλλο θανατικό των παιδιών και ξηλείπτην το νησσίν..)
- 1409: Μέγα θανατικό. (Πανώλης?) (..είχεν η Κύπρος θανατικόν μέγαν..)
- 1438: Τοπική επιδημία στη Λευκωσία
- 1470: Επιδημία που κράτησε 2 ½ χρόνια και σκότωσε τα ¾ του πληθυσμού. (…ήρτεν έναν θανατικόν, και απάντησεν δυώμιση χρόνους και επέθανεν τα τρία μερτικά του νησιού…)
Για την άσκηση της Ιατρικής στην Κύπρο στα χρόνια της Φραγκοκρατίας υπάρχουν οι εξής πληροφορίες:
- Άδεια για άσκηση ιατρικής στην Κύπρο χορηγούταν από την σύναξη των επισκόπων και των σπουδαιότερων ιατρών της εποχής.
- Διάφορες τιμωρίες των ιατρών μέχρι και καταδίκη σε θάνατο σε περίπτωση πρόκλησης βλάβης σε ασθενή από άγνοια ή αμέλεια.
- Εξέταση του παρθενικού υμένα γινόταν από την μαμή.
- Πολλοί ήταν δημόσιοι και πληρώνονταν από το κράτος.
Οι φυσιολογικές δοξασίες του λαού μοιάζουν καταπληκτικά με πολλές
φυσιολογικές θεωρίες των αρχαίων ελλήνων ιατρών και φυσιοδιφών. Δοξασίες του Ιπποκράτη ανευρίσκονται σε αρκετά Κυπριακά γιατροσόφια. Βλέπουμε στο Ιατροσοφικό, βιβλίο που συνέγραψε ο ιερομόναχος Μητροφάνης σκευοφύλαξ της Ιεράς Μονής Μαχαιρά το 1849 διάφορες θεραπείες της εποχής.
Συμβουλές πως να κάμει η γυναίκα παιδί, δια να γεννήσει με ευκολία και τι θα κάμει όταν της σταθεί το γάλα. Επίσης για το βρέφος που ξερνά « κάνει εμετούς» λέει ότι είναι ωφέλιμο να τρώγει η μητέρα του παιδιού σκόρδους τηγανητούς με σαμόλαδον, και χωνεύει το βρέφος και δεν ξερνά.
Για το λεγόμενο περνάριν του μικρού βρέφους λέει, Λάβε σαπούνι παστρικόν, χωρίς να έχει ασβέστην πάνω του, βάλε το εις νερόν βραστόν, άφησε το να φουσκώσει και έπαρε την μύξαν του την απέξω, και άλειψε το παιδάκιν οπου έχει περνάριν, και άφησε το ολίγην ωραν, είτα πλύνε το ελαφρά με νερόν ζεστόν έως να καθαρίση, είτα άλειψε το με τριανταφυλλόλαδο δύο τρίς φοραίς και υγιαίνει.
Επίσης για έμπλαστρα δια τα πρίσματα, κουπάνισε κρομμύδια μέσα εις το γδίν με καμπόσον άλας, άπλωσε τα εις ρούχον, ράντισε τα με ρακήν δυνατόν, βάλε τα εις το πρίσμα άφησε τα 24 ώρες και ξεπρίσκεται.
Οι διάφορες ονομασίες νοσημάτων στην Κύπρο εξαρτώνται συνήθως από το προεξάρχον σύμπτωμα της νόσου όπως ο αλουπόβηχας, κριθαρκά, από την ανατομική θέση όπως ο μαουλάς, λαιμόπονος, τον τρόπο που θεραπεύεται όπως το περνάριν πήρε την ονομασία αυτή γιατί ‘κόβκεται’ θεραπεύεται από το περνάρι (ξύλο της πρίνου) και από την αρχαία ή σύγχρονη επιστημονική ονομασία, όχταρας από τον ίκτερο, άσμαν, θέρμη, Καρτάνα = τεταρταίος πυρετός (μορφή ελονοσίας) κλπ..
Στο <<Περί ύλης ιατρικής>> ο Διοσκουρίδης αναφέρει πολλές Κυπριακές φαρμακευτικές ουσίες όπως το λάδανον, η χαλκού λεπίς, η καδμεία ο κύπριος κάλαμος, το κίκι, ο αμίαντος ο κύανος και άλλα.
Μερικές ονομασίες νόσων και συμπτωμάτων:
Άζμαν = Άσθμα αμματάς = δοθιήνας
Ανεμοπύρωμαν = ερυσίπελας βνίδιν = οσφυαλγία
Ανάσυρμαν = δύσπνοια γιαράς = πληγή
Δκιασμός = δυσεντερία δρώπικας = ασκίτις
Εφκαρμαν = εξάρθρημα ζηλικούρτι = άνθραξ
Καρουκάς = μυϊκός σπασμός καρφίτης = δοθιήνας
Μαλαβραντζια = σύφιλις μουασίλης = αιμορροίδες
Τζαννίν = ίκτερος παμπακάς =στοματίτιδα
Πόνημαν =όγκος, έλκος πούζα = κήλη
Σκαρλατίνα = οστρακιά σκουλαμέττο = βλεννόρροια
Ταμπλάς = αποπληξία, συγκοπή φάουσα = καρκίνος
Χτιτζιον = φυματίωση φουτούνες = πομφοί
Εκτός από τα γιατροσόφια οι άνθρωποι προσπαθούσαν με γητιές είτε φοβερίζοντας είτε κολακεύοντας να διώξουν τα πνεύματα και μαζί τους να φύγει και το κακό η ασθένεια. Η γητιά είναι μία επωδή με ακατανόητο πολλές φορές περιεχόμενο που συνοδεύεται από μαγικές πράξεις και κινήσεις για να θεραπεύσει την νόσο. Όπως η γητιά για τον κατσινιόρον (δήγμα σκορπιού).
Σαν ήμουν πέρσι γέροντας τζιαί φέτι παλληκάριν
κάμνω τον κάττον μάλινον το φτιν του χαλινάριν.
αππήησα, καβαλλίτζιεψα επήα εις τα δίολα
εις τα διολισμένα μου εις τα παρακλεισμένα μου
τες πέτρες ανασήκωννα και τα μαζιά ξερίζωννα.
ηύρα το κακό θερκόν Το λέσιν κοτσινιόρον,
Τον γρίτζιλλον, τον γρίτζιελλον Τον εφταμαρασκούλλην.
Στο Ονομάν του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος (τρις)
Την περίοδο 1800 – 1900 βλέπουμε τους πρώτους ιατρούς στην Κύπρο οι οποίοι μάλιστα ανακοινώνουν την άφιξη τους και την έναρξη του ιατρείου τους με αγγελίες σε εφημερίδες της εποχής. Να σημειωθεί ότι μερικές πρεσβείες έφερναν μαζί τους δικούς τους ιατρούς.
Με την αλλαγή της διοίκησης της Κύπρου από την Οθωμανική αυτοκρατορία στην Αγγλική το 1878 βλέπουμε να αρχίζει πλέον η ιατρική στην Κύπρο να μπαίνει σε επιστημονική βάση, να προάγονται δημοσιουγειονομικά μέτρα, να ιδρύονται οργανωμένα ιατρικά κέντρα και νοσοκομεία. Η ιατρική από τα γιατροσόφια και την δημώδη ιατρική περνά στην επιστημονική ιατρική. Γίνονται και οι πρώτες επιστημονικές έρευνες 1944 – 1946 για την θαλασσαιμία στην Κύπρο από τον Dr Alan Fawdry. Οι Άγγλοι ιατροί ήσαν επί το πλείστον στρατιωτικοί ιατροί που εξυπηρετούσαν κυρίως τις ανάγκες του Αγγλικού στρατού. Οι Κύπριοι ιατροί στις αρχές του περασμένου αιώνα ασχολούνταν με την γενική ιατρική και χειρουργική.
Οι πρώτοι Κύπριοι ιατροί με ενδιαφέρον στην Παιδιατρική εμφανίστηκαν κυρίως μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Στη συνέχεια μετά το 1950 άρχισε η άφιξη Παιδιάτρων που στελέχωσαν κυρίως ιατρικά κέντρα και Νοσοκομεία.
Η Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου ιδρύθηκε στις 29 Ιανουαρίου 1969 και ήταν η 2η Ιατρική Εταιρεία που ιδρύθηκε στην Κύπρο μετά τη Χειρουργική Εταιρεία. Σύμβολο της Εταιρείας είναι ο κοιμώμενος έρωτας.
Πρωτεργάτης της ίδρυσης ήταν ο συνάδελφος Μηνάς Χατζημηνάς, και μαζί με αυτόν, ιδρυτικά μέλη της Παιδιατρικής Εταιρείας ήταν οι συνάδελφοι παιδίατροι: Κύπρος Χρυσάνθης, Κώστας Χατζηγεωργίου, Τάκης Ιακωβίδης, Σίμος Τίκκης, Αμέρικος Αργυρίου, Ανδρέας Θεοφάνους, Βεατρίκη Σαββίδου, Δάφνη Παπαδοπούλου, Θεοδόσιος Πατσαλίδης, Νίκη Λαπίθη, Νικίας Λειβαδάς, Τάκης Αριστείδου, Αντώνης Αγιοματίτης και Κώστας Μιχαηλίδης.
Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο απαρτιζόταν από τους εξής:
Μηνάς Χατζημηνάς-Πρόεδρος
Κύπρος Χρυσάνθης- Αντιπρόεδρος
Κώστας Χατζηγεωργίου-Γραμματέας
Τάκης Ιακωβίδης-Ταμίας
Σίμος Τίκκης-Μέλος
Στα 50 χρόνια που ακολούθησαν η Παιδιατρική Εταιρεία μεγάλωσε, ενηλικιώθηκε και από τα 15 ιδρυτικά μέλη το 1969, σήμερα απαριθμεί πάνω από 280 μέλη.
Περίοδος 1969-1991 Μηνάς Χατζημηνάς
Περίοδος 1991-1993 Παναγιώτης Ζαρβός
Περίοδος 1993-1995 Παναγιώτης Ζαρβός
Περίοδος 1995-1997 Μιχάλης Αγκαστινιώτης
Περίοδος 1997-1999 Μιχάλης Αγκαστινιώτης
Περίοδος 1999-2001 Νίκος Περσιάνης
Περίοδος 2001-2003 Νίκος Περσιάνης
Περίοδος 2003-2005 Μάρω Σολωμού
Περίοδος 2005-2008 Μάρω Σολωμού
Περίοδος 2008-2010 Πέτρος Ιακωβίδης (Χρίστος Κυπριανού)
Περίοδος 2010-2012 Χρίστος Ροδούλης
Περίοδος 2012-2014 Μιχάλης Ιασονιδης
Περίοδος 2014-2016 Μιχάλης Ιασονιδης
Περίοδος 2016-2018 Νίκος Σκορδής
Περίοδος 2018-2020 Νίκος Σκορδής
Βιβλιογραφία: 1 Κύπρος Χρυσάνθης. Δημώδης Ιατρική της Κύπρου (Σύμμεικτα) 1988
2. Κύπρος Χρυσάνθης Από την Ιστορία της Κυπριακής Ιατρικής 1963
3, Λεόντιος Μαχαιράς Χρονικόν (Κρόνακα)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου